در ادامه بررسی ابزار آنالیتیکس متن‌باز و قدرتمند Matomo، این بار به سراغ مقایسه‌ی دو نسخه اصلی آن می‌رویم: Self-Hosted و On-Premise. هر دو گزینه برای کسب‌وکارهایی که به حفظ داده‌ها و کنترل بیشتر روی اطلاعات کاربرانشان اهمیت می‌دهند، مناسب هستند؛ اما تفاوت‌هایی اساسی در نحوه استقرار، هزینه، دسترسی و مناسب بودن برای کاربران ایرانی دارند که در ادامه به‌طور کامل بررسی می‌کنیم.
تعریف سریع: Self-Hosted vs. On-Premise
قبل از ورود به جزئیات، بیایید یک تعریف سریع از این دو نسخه داشته باشیم:
| نسخه | تعریف |
|---|---|
| Self-Hosted | شما نرم‌افزار Matomo را روی سرور یا هاست شخصی خود نصب و نگهداری می‌کنید. کنترل کامل در دست خودتان است. |
| On-Premise | این نسخه توسط خود تیم Matomo ارائه و مدیریت می‌شود ولی همچنان روی زیرساخت‌های شما نصب می‌شود. برای استفاده از آن باید لایسنس خریداری کنید و هزینه به یورو پرداخت می‌شود. |
تفاوت‌های فنی بین Self-Hosted و On-Premise
۱. کنترل و دسترسی به منابع
- Self-Hosted: تمام فایل‌ها، دیتابیس و تنظیمات در کنترل کامل شماست. به راحتی می‌توانید توسعه دهید، افزونه بنویسید یا تغییرات دلخواه اعمال کنید.
- On-Premise: شما به نرم‌افزار دسترسی دارید، اما استفاده از امکانات اضافی مثل پلاگین‌های تجاری، نیازمند پرداخت لایسنس و رعایت سیاست‌های تیم Matomo است.
۲. آپدیت‌ها و پشتیبانی
- Self-Hosted: آپدیت‌ها رایگان هستند ولی باید به‌صورت دستی یا از طریق اسکریپت‌های خودکار مدیریت شوند. پشتیبانی رسمی شامل حال شما نمی‌شود، مگر اینکه از سرویس پشتیبانی Matomo استفاده کنید.
- On-Premise: به‌طور پیش‌فرض شامل پشتیبانی رسمی، آپدیت‌های خودکار، و دسترسی به ویژگی‌های تجاری مانند گزارش‌های heatmap و A/B testing است.
۳. ویژگی‌ها و امکانات پیشرفته
| ویژگی | Self-Hosted | On-Premise |
|---|---|---|
| Heatmaps & Session Recordings | ❌ (نیاز به لایسنس جداگانه) | ✅ |
| Funnels | ❌ (نیاز به خرید افزونه) | ✅ |
| Custom Reports | ✅ (با افزونه رایگان/پولی) | ✅ |
| پشتیبانی رسمی | ❌ | ✅ |
| امکان نصب روی لوکال/سرور شخصی | ✅ | ✅ |
در مقاله‌ای با عنوان “مقایسه Matomo و Google Analytics“، به‌صورت جامع به بررسی جنبه‌های فنی این دو ابزار و راهنمایی در خصوص انتخاب مناسب‌تر پرداخته‌ایم.
هزینه و موانع استفاده در ایران
یکی از نکات بسیار مهم برای کاربران ایرانی، مسئله پرداخت و هزینه در نسخه‌ی On-Premise است. این نسخه با قیمت دلاری یا یورویی ارائه می‌شود و برای خرید لایسنس باید از صرافی‌های آنلاین یا واسطه استفاده کنید.
این موضوع هم باعث می‌شود که پرداخت هزینه‌ها منطقی نباشد و هم دردسرهای فنی و قانونی به‌دنبال داشته باشد.
به عنوان مثال:
فرض کنید یک شرکت متوسط در ایران بخواهد از نسخه On-Premise با امکانات کامل استفاده کند. سالانه باید چیزی در حدود ۴۰۰ تا ۱۵۰۰ یورو پرداخت کند. با نرخ تبدیل ارز و کارمزد صرافی، این مبلغ ممکن است تا چند ده میلیون تومان تمام شود. برای بسیاری از کسب‌وکارها این هزینه توجیه‌پذیر نیست، به‌خصوص زمانی که نسخه Self-Hosted امکانات مورد نیاز را بدون هزینه در اختیارشان می‌گذارد.
چه کسی باید از کدام نسخه استفاده کند؟
| نوع کاربر | پیشنهاد مناسب | توضیح |
|---|---|---|
| برنامه‌نویسان، توسعه‌دهندگان وردپرس/لاراول | ✅ Self-Hosted | انعطاف بالا، هزینه‌ی صفر، قابل توسعه با افزونه شخصی |
| شرکت‌های ایرانی با محدودیت مالی یا پرداخت ارزی | ✅ Self-Hosted | محدودیتی از نظر پرداخت یا تحریم ندارند |
| سازمان‌های بزرگ با نیاز به پشتیبانی رسمی و امکانات حرفه‌ای | ✅ On-Premise (در صورت عدم مشکل در پرداخت) | امکانات کامل، امنیت بالا، پشتیبانی مستقیم |
| کسانی که دنبال نصب ساده و آماده هستند | ✅ On-Premise یا Cloud | اما Cloud کاملاً تحریم است |
جمع‌بندی
در نگاه اول، ممکن است نسخه‌های Self-Hosted و On-Premise از Matomo بسیار شبیه به هم به‌نظر برسند؛ چرا که هر دو روی زیرساخت‌های شخصی یا سازمانی پیاده‌سازی می‌شوند و از لحاظ امنیت و کنترل داده‌ها نیز مزایای مشابهی ارائه می‌دهند. اما وقتی به جزئیات فنی، دسترسی به امکانات پیشرفته، ساختار هزینه‌ها و شرایط استفاده در کشورهای مختلف – به‌ویژه ایران – دقت کنیم، تفاوت‌های بنیادینی آشکار می‌شود.
نسخه On-Premise هرچند امکانات حرفه‌ای‌تر، پشتیبانی رسمی و افزونه‌های پیشرفته‌تری را در اختیار کاربران قرار می‌دهد، اما هزینه‌های دلاری و الزام به پرداخت از طریق واسطه‌های مالی (که معمولاً نرخ تبدیل بالا و کارمزدهای قابل توجه دارند) آن را برای کاربران ایرانی به گزینه‌ای گران و غیرواقع‌بینانه تبدیل می‌کند.
در مقابل، نسخه Self-Hosted این امکان را فراهم می‌سازد که بدون هیچ محدودیت ارزی، نرم‌افزار را روی سرور شخصی نصب کرده، با دانش فنی یا کمک گرفتن از توسعه‌دهندگان داخلی آن را مطابق با نیازهای سازمانی سفارشی‌سازی کرده و حتی با ساخت افزونه‌های اختصاصی، امکانات خاص خود را پیاده‌سازی نمود. به این ترتیب، استفاده از نسخه‌ی Self-Hosted برای کاربران و شرکت‌های ایرانی نه‌تنها از نظر اقتصادی بسیار مقرون‌به‌صرفه‌تر است، بلکه از نظر فنی نیز آزادی عمل بیشتری فراهم می‌کند.
در نتیجه، اگرچه هر دو نسخه بسته به شرایط، کاربرد خود را دارند، اما با توجه به محدودیت‌های ارزی، تحریم‌ها و نیاز به انعطاف بالا در پروژه‌های داخلی، نسخه‌ی Self-Hosted انتخابی هوشمندانه‌تر برای اغلب کاربران ایرانی محسوب می‌شود.
این مقاله صرفاً جهت تحلیل فنی ارائه شده و نسخه On-Premise را به کاربران ایرانی پیشنهاد نمی‌دهیم.
[…] مقاله‌ای دیگر با عنوان “مقایسه نسخه ابری و اختصاصی Matomo“، به‌طور کامل به بررسی انتخاب صحیح بر اساس نیازهای […]